“Bu gece burada olmamamın sebebi; kendi ülkemin ve göçmenlerin ABD’ye girişlerini yasaklayan insanlık dışı yasayla aşağılanan, diğer altı ülkenin halklarına duyduğum saygıdır.”
İran sinemasının son dönemde yetiştirdiği, filmleri ile adından sıkça söz ettiren, başarılı yönetmen Asghar Farhadi, ses getiren son filmi “Thé Salesman” (Farsça ismi ile “Forushande”, bizdeki ismi ile “Satıcı”) ile karşımıza çıkıyor. Tahran’daki çevresinden aldığı “Tiyatrodan uzaklaştı” eleştirilerininde etkisiyle, bir tiyatro metnini ele alıp film yapmak istemiş Farhadi, konservatuar yıllarında, kendisi için özel bir yere sahip olan Arthur Miller’in 1949’da kaleme aldığı “Satıcının Ölümü” (Thé Death Of A Salesman) adlı oyun, son filminin ve filmin isminin de esin kaynağı olmuş. Bu seneki Antalya Film Festivali’nin onur konuğu olan Farhadi, son filminin tiyatro ile olan bağlantısını, sinemaya geçtikten sonra bir daha tiyatro yapamamış olmasından dolayı bir saygı olarak açıklamıştır.
“Thé Salesman” filmi, Tahran’da yaşayan Rana ve Emad çiftinin çökmekte olan binalarından ayrılıp yeni bir yere taşınmasıyla başlar ve talihsiz bir olayla derinlik kazanır. Film, Arthur Miller’in “Satıcının Ölümü” oyunu ile parallel ilerliyor. Oyundaki Willy Loman karakteri, filmdeki Shahab Hosseini’nin oynadığı Emad Etasami karakteri ile aynı izleri taşıyor. Oyunda olduğu gibi, filmde de asıl sorumluluk erkek karakterinin üzerinde. Fakat Arthur Miller oyunuyla filmin geri kalan bağlantısı biraz zayıf kalmış gibi. Filmde Farhadi, etkisi altında kaldığı İngmar Bergman’ın “Skammen” (Utanç/1968) ile 1969 İran yapımı “Thé Cow” (Farsça ismi ile Gâv/İnek) filmlerine hem bir selam yollamış hem de kendi filminin içeriğinde kullanarak göndermelerde bulunmuştur. Hatta filmin bir sahnesinde evdeki DVD’ler arasında Nuri Bilge Ceylan’ın “Uzak” filmine de rastlıyoruz…
Farhadi, toplum üzerindeki sıkıntıları rahatlıkla hissettirmiş; çarpık kentleşmeyi, uygulanan sansürü (tiyatro metni üzerinden), kadının toplumdaki yerini, İran polisinin işlevsizliğini, İran ile ilgili politik eleştirileri çekinmeden gözler önüne sermiş ve adaleti kendi elleriyle aramaya çalışan karakterleri filminde titizlikle işlemiş… Filmin senaryosundaki derinlik sizi girdap gibi çekiveriyor. Farhadi’nin filmlerinin genel yapısı; abartıdan uzak, sadelik, gerçekçilik vurgusunu her filminde olduğu gibi bu filmde de görüyoruz. “Thé Salesman” filminde seyirciyi ikilemde bırakmayı başaran Farhadi, karakterlere karşı sizi şüpheli bir yaklaşım içerisine rahatlıkla sokabiliyor
Salesman “Kişi, cezayı kendi mi kesmeli, yoksa adalete mi bırakmalı?”
Filmde rastladığımız başrol oyuncularından, Taraneh Alidoosti (Rana) ile Shahab Hosseini (Emad) daha önce ki Farhadi filmlerinden aşina olduğumuz iki önemli isim. İkisi de performansıyla oynadıkları karakterlerin hakkını sonuna kadar vermiş. Oynadığı Emad karakteriyle Cannes’da en iyi erkek oyuncu ödülünü alan 43 yaşındaki Hosseini aynı zamanda senarist ve yönetmen olarakta bilinmektedir. Filmin finaline doğru karşımıza çıkan sürpriz bir isim var; Farid Sajjadi Hosseini (Naser) bu aktör, filmde öyle bir doğallıkta ve duygularda oynamış ki resmen sizi vicdanınızla başbaşa bırakıyor. Bu ismi bundan sonra ki Farhadi filmlerinde görmeniz mümkün.
2016 Cannes Film Festivali’nde “En İyi Senaryo-En İyi Erkek Oyuncu” ve birçok festivalde “En İyi Yabancı Film” ödülleri ile dönen “The Salesman” 89. Akademi ödüllerinde, “En İyi Yabancı Film Oscar”ını alarak törene damgasını vurdu. Donald Trump’ın yedi müslüman ülke vatandaşına uyguladığı vize ambargosunu akademi ödüllerine katılmayarak protesto eden Farhadi, yolladığı mesajla geceye unutulmaz bir imza attı.
“Bu gece burada olmamamın sebebi; kendi ülkemin ve göçmenlerin ABD’ye girişlerini yasaklayan insanlık dışı yasayla aşağılanan, diğer altı ülkenin halklarına duyduğum saygıdır.”
Trump’a karşı direnişin anahtarı olarak da tarihe geçecek “The Salesman” filmi, oscar ödülünün politik göstergesinin ufak bir örneğidir.
Mehmet Çiftçi
www.dirensanat.com
The Salesman’ın Fragmanı:
devamini bekliyoruz mehmetçim