B Planı’nın yeni sezon oyunu ‘Tac’ın Nöbetçileri’, sessiz ve derinden, güzellik kavramı, kurallar, yasalar, inanç, dostluk, özgürlük ve ihanet üzerine çok şey söylüyor.
info@dirensanat.com
B Planı, geçen yıl ilgiyle izlenen ‘İstila’dan sonra yeni sezonda, Rajiv Joseph’in yazdığı, Sami Berat Marçalı’nın çevirip yönettiği ‘Tac’ın Nöbetçileri’ (Guards at the taj) oyunu ile çıktı karşımıza. 1974 doğumlu Rajiv Joseph, Fransız-Alman kökenli Amerikalı bir anne ile ABD’ye göçmen olarak gelmiş Hintli bir babanın oğlu. Yaratıcı yazarlık eğitiminden sonra Amerikan Barış Gönüllüleri’ne katılarak Senegal’de üç yıl görev yapmış. Yazar olmasında orada geçirdiği yılların çok etkili olduğunu söyleyen Joseph, 2006’dan bu yana, özellikle ırkçılık konusunda, insan doğasının gücünü ve tehlikelerini sorgulayan, ezber bozan oyunlar yazıyor. Rajiv, dünya prömiyerini 2015 de yapan Guards at the taj oyunuyla, Obie ve Lucille Lortel gibi iki prestijli ödülün de sahibi oldu.
Tac’ın Nöbetçileri’ne geçmeden önce, konunun merkezindeki, eşsiz mimarisiyle dillere destan Tac Mahal’i biraz hatırlayalım. Dünyanın yedi harikasından biri olan, 1983 yılında Unesco Dünya Mirası listesindeki yerini alan, Hindistan’ın dünya çapındaki Aşk anıtı Tac Mahal’i Babür İmparatorluğunun 6. hükümdarı Şah Cihan, doğum yaparken hayatını kaybeden eşi Mümtaz Mahal adına inşa ettirdi. Zümrüt, yakut pırlanta gibi değerli taşların kullanıldığı, yapımı yaklaşık 20 yıl süren bu muhteşem eser, gününüzde de turistlerin uğrak noktası. Tac Mahal hakkında birçok rivayet var; Mehtaplı gecelerde dahi, hiçbir aydınlatma olmadan, aydan daha parlak göründüğü söylenir. En yaygın efsane ise aşkı kadar gaddarlığıyla da meşhur olan Şah Cihan’ın Tac Mahal’den daha güzel ve görkemli hiç bir anıt yapılmaması için, projenin baş mimarlarından, Mimar Sinan’ın öğrencilerinden Mehmet İsmail Efendinin, diğer mimarların ve 20 bin işçinin ellerini kestirmesidir.
Rajiv Joseph’in oyunu, 1648 yılında, Agra’ da, Tac Mahal’in doğumuna saatler kala, onu korumakla yükümlü iki İmparator nöbetçisinin görevdeki son gecesiyle başlıyor. Yan yana susuyorlar, hareket etmeden. Uzun uzun…Çünkü onlar imparator nöbetçileri, yani Şah Cihan’ın emir kulları. Bunca yıl, bir kere bile arkalarına dönüp Tac Mahal’e bakmamışlar, bakamamışlar. Zaten, yapımında çalışanlar dışında 16 yıl boyunca bu görkemli anıtı hiç kimse görmemiş. Konuşmaları, kımıldamaları yasak! iki genç nöbetçi, iki arkadaş, iki sırdaş…Birbirlerine ‘Cankam’ diye hitap edecek kadar yakınlar ama bir o kadar da uzak… Hümayun, komutan babasının da korkusuyla imparatordan, onun acımasız kanunlarından yana olmak zorunda. Kral merkezdeyse Hümayun’un da yeri orası, bedeli çok ağır olsa da. Babür ise, çocuk ruhlu, hayaller, fanteziler ve rüyalar aleminde yaşamayı tercih eden, ‘güzellik’ten ‘estetik’ten dem vuran bir çocuk. Bu yüzden sürekli uyarılır arkadaşı tarafından ‘Masallar çocuklar içindir, imparatorluk nöbetçileri için değil’ diye. Bir daha, Tac Mahal’den daha güzel hiçbir anıt yapılmaması için, 20 bin işçinin ellerini bizzat kesmesi Babür’ün hayallerini kana bulasa da, o, uçan peronlar, taşınabilir delikler ve kuş sürülerinin peşinden, ormanda yaşama isteğinden hiç vazgeçmeyecektir. Bir yanda kuralları kanun sayan Hümayun, diğer yanda tavuğun boynunu keserken bile özür dileyen, vicdanının sesini bastıramayan Babür… Ve fonda, tüm bu kavgalardan habersiz, göz kamaştıran ve yüzyıllar boyu kamaştırmaya devam edecek, aşkın ve cennetin tasviri görkemli Tac Mahal…
SESSİZLİĞİ OYNAMAK
Alternatif Tiyatro veya Genç Tiyatro, adına ne derseniz, onlarda en sevdiğim özellik, klasik biçimsel kalıpların dışına çıkıp ‘Farklı’ nın peşine düşmeleri. Ana akım tiyatronun aksine yenilikçi arayışlar içinde olup seyirciyi cesur metinlerle tanıştırmaları. Onları izlemeye giderken biliyoruz ki yeni bir yazarla ya da belki bildiğimiz bir yazarın bilmediğimiz bir oyunuyla tanışacağız. İzleyeceğimiz oyun bizi şaşırtacak, sarsacak, düşündürecek. Genç, pırıl pırıl bir oyuncu keşfedeceğiz belki de. Onun gözlerindeki amatör tiyatro sevgisiyle aydınlanacağız. Her zaman çok parlak işlerle karşılaşmayabiliriz. Ama yine de bilmem kaçıncı kez, artık ezbere bildiğimiz modası geçmiş tekstleri, içi boş komedileri seyretmekten iyidir.
Tac’ın Nöbetçileri, Sami Berat Marçalı’nın keşfi. Çevirmiş ve sahneye koymuş. Oyunun temelinde, güzellik kavramını tartışırken, kurallar, özgürlük, arkadaşlık, dostluk, ihanet de sorgulanıyor. Marçalı, bu zor ve güçlü metnin altında ezilmemiş. Yönetmenin başarısı, özellikle, sessiz ve hareketsiz duran iki insanın kısa dialogları şeklinde başlayan oyunda, sessizliği de sanki üçüncü şahıs gibi kullanması olmuş. Hemen sardı beni sessizliğin derinliği. Kimsenin de sıkıldığını düşünmüyorum. Bir masal tadındaki gelişen oyunun iki masal kahramanı, işi kuralına göre oynayan ve bu yolda engel tanımayan Hümayun’da Kaya Akkaya’yı, yaptığı kanlı eyleme karşı insan kalmak için direnen Babür’de Murat Eken’i ilk kez sahnede seyrettim. Her ikisi de sessizliği oynamakta, o sessizlikte bize iç dünyalarını açmakta başarılılar. Yerinde duramayan, içinde fırtınalar kopan özgürlüğünü yaşamak isteyen Babür’de Murat Eken, rolünün de verdiği avantajla, kalbinin ritmini dışa vururken bir adım önde gibi görünebilir. Ama Tac’ın Nöbetcileri öyle bir oyun ki, biri aksasa, diğeri düşer. Bu nedenle iki oyuncuya da alkış…Bana sanki bir solukta oynanıyor gibi geldi ve ben de öyle seyrettim. Tac’ın Nöbetçileri için çok önemli olan dramaturgi çalışmasını, B Planı’nın görünmez kahramanı Dilek Tora yapmış. Minimalist dekor ve kostüm tasarımı Marta Montevecchi imzasını taşıyor. Alev Topal’ın ışık tasarımı, Ersin Ersavaş’ın özgün müziği, oyunun masalsı havasını destekliyor. Bu sezonun ‘İyi ki izledim’ listesine yazdım bile Tac’ın Nöbetçileri’ni.
Hindistan’a gittim. Gezdiğim, Delhi, Jaipur ve Varanasi’den çok etkilendim. Sokaklar, tapınaklar, renkler, sesler, kokular başımı döndürdü. Hindistan’ın başka bir gezegen olduğunu düşünüyorum. Agra’ya ise gitmedim, Tac Mahal’i görmedim ve nedense hiç de merak etmedim! Yoksa, her efsanede biraz gerçeklik payı vardır diye mi düşündüm!
Rengin Uz
